دانلود مقاله عمران کارتوگرافی104ص
مقدمه ای بر جنرالیزاسیون
ما در دنیای پیرامون خود می توانیم بی نهایت اطلاعات شامل عوارض و پدیده های جغرافیایی مشاهده کنیم. بخشی از این عوارض و پدیده ها به طور مستقیم قابل رویت بوده و بخشی دیگر از آنها مستقیما قابل مشاهده نبوده بلکه به صورت غیر مستقیم و با استفاده از روش های خاص، قابل درک هستند. چنانچه بخواهیم به تمامی این اطلاعات و یا قسمتی از آنها را روی نقشه نمایش دهیم نمایش تمام جزئیات مربوط به این اطلاعات روی نقشه امکان پذیر نخواهد بود. زیرا ما محدود به یک سری شروط و قیود در تهیه نقشه می باشیم که مهمترین آن صحیح بودن، خوانا و گویا بودن نقشه است. بنابراین باید تصمیم گرفت چه چیزی را لازم است نمایش دهیم و چه چیزی باید حذف شود این انتخاب به عبارت ساده جنرالیزه نامیده می شود.
به عبارت دیگر می توان عمل جنرالیزه را به صورت زیر تعریف نمود.
(Keates 1989, p.38):
جنرالیزه عبارت است از تحدید و انتخاب عوارض و اطلاعات نقشه مبنا برای حفظ گویایی و خوانایی نقشه مشتقه:
در فرایند جنرالیزه خونایی و گویایی نقشه عامل اصلی کنترل می باشد. هر چه فضائی که برای نمایش اطلاعات در روی نقشه وجود دارد بیسشتر باشد این عامل کنترل تاثیر کمتری خواهد داشت. بنابراین می توان به وضوح گفت که جنرالیزه کردن اطلاعات مستقیما با مقیاس نقشه ارتباط دارد. هر چه مقیاس نقشه کوچکتر باشد جهت حفظ خوانایی و گویایی نقشه مجبور به جنرالیزه بیشتر جزئیات عوارض و اطلاعات می باشیم. برای اینکه عمل جنرالیزه به نحو احسن انجام پذیرد، به گونه ای که خوانایی و گویایی نقشه حفظ شود علاوه بر رعایت قواعد و اصول کارتوگرافی دانش و تجربه کارتوگرافی نیز لازم و ضروری می باشد.
بسیاری از افراد به دلیل عدم اطلاع از علم کارتوگرافی جنرالیزه را تنها حذف اطلاعات می دانند در صورتی که جنرالیزه تنها شامل حذف اطلاعات نبوده و خود در برگیرنده موارد ذیل می باشد:
از آنجائی که نقشه تصویر خلاصه شده ای از سطح زمین در مقایس کوچکتر میباشد لذا به دلیل کافی نبودن فضای خالی امکان نمایش همه عوارض موجود در روی سطح زمین وجود ندارد. لذا می بایست عوارض مناسب با هدف و موضوع نقشه را انتخاب نمود (انتخاب). پس از انتخاب این عوارض به منظور جلوگیری از شلوغی نقشه و همچنین خوانایی و گویایی نقشه تعدادی از عوارض حذف می گردند (حذف).
به علاوه به دلیل اینکه با توجه به مقیاس نمی توان توامی جزئیات عوارض را نمایش داد، لذا لازم است تا عوارض بر روی نقشه به صورت ساده شده نمایش داده شود. بگونه ای که اولا خصوصیت و شکل اصلی عارضه و ثانیا تعادل و هم آهنگی بین عوارض مجاور حفظ شود (ساده کردن).
هنگامی که دسته‌ای از عوارض مشابه با فاصله کمی در کنار هم قرار گرفته باشند می توان این فاصله ها را با یکی کردن عوارض به صورت ساده تر نمایش داد (ترکیب).
برخی از عوارض در اثر کوچک شدن مقیاس وضوح و اهمیت خود را از دست می دهند. برا یاینکه این عوارض اهمیت خود را به دست آورند لازم است تا این عوارض بزرگتر از اندازه واقعی خود نمایش داده شوند. (بزرگنمایی) این عمل بر روی عوارض مجاور نیز اثر گذاشته و جهت جلوگیری از تداخل عوارض حفظ ارتباط عوارض و خصوصیات شکل منطقه لازم است عوارض مجاور از موقعیت اولیه خود جابجا گردند. (جابجائی).
در اثر کوچک شدن مقیاس، تمامی عوارض را نمی توان با ابعاد واقعی آنها نمایش داد. برای برخی از عوارض که اهمیت آنها زیاد است می توان عمل بزرگنمایی را انجام داد. لیکن برای برخی از عوارض به دلیل عدم وجود فضای کافی و جهت جلوگییری از تداخل عوارض و حصول خوانایی نقشه لازم است علائم و نمادهایی را برای نمایش این عوارض انتخاب نمود (انتخاب علائم و نمادها) بگونه ای که این نماد به شکل واقعی عارضه نزدیک باشد.
البته مفهوم اصلی نماد یا علامت یک مفهوم کلی و پیچیده می باشد. هر نمایشی از خطوط و سطوح را می توان یک نماد در نظر گرفت. اما در اینجا منظور زمانی است که نمایش عارضه واقعی در روی سطح زمین به صورت نقطه ای در نقشه نمایش داده می‌شود.
همچنین با کوچک شدن مقیاس نقشه، امکان نمایش تمامی تقسیمات و طبقات داخل عوارض در روی نقشه وجود ندارد و لازم است طبقه بندی و تقسیمات عوارض را با توجه به طبیعت و خصوصیات عوارض تغییر دارد. (طبقه بندی عوارض).
به قول یکی از صاحب نظران تنها کسی که تسلط کافی بر موضوع دارد و توانسته باشد آنچه را که در مغزش به صورت ایده آل بسته به صورت ایده آل خلق کند توان ارائه یک جنرالیزه خوب را دارد به هر حال مهم است که بدانیم چه وقت کجا و چگونه جنرالیزه کنیم. برای حصول یک جنرالیزه مطلوب رعایت یک سری شرایط برای نقشه ضروری می باشد که عبارتند از:
× حفظ خصوصیات نقشه
× حفظ اطلاعات (اهیمت عوارض)
× تعادل و هماهنگی بین اطلاعات در نقشه مشتقه
با توجه به اینکه نقشه های پوششی در مقیاس کل کشور تهیه شده است و به موازات آن نقشه های کل کشور در حال تهیه است. برای استفاده بهتر از نقشه‌ها و با توجه به اصول جزالیزه که باختصار توضیح خواهیم داد نقشه های را تهیه می کنیم علت استفاده از روش جنرالیزسیون اول هزینه و سپس زمان یکی از پارامترها می باشد با توجه به اینکه اگر بخواهیم از روش عکسبرداری و فتوگرامتری نقشه های راتهیه کنیم بسیار پرهزینه و زمان بر می باشد حال آنکه ما نقشه های با دقت مناسب در اختیار داریم پس با یک مرحله واسطه جنرالیزه که محصول آن نقشه‌های میباشد به نقشه های با مقیاس می رسیم این نقشه ها بیشتر کاربردی و مطالعاتی می باشد اگر بخواهیم مطالعه در یک محل داشته باشیم نیازی نیست 96 عدد نقشه در مقیاس یا 24 عدد برگ نقشه داشته باشیم می توانیم از 6 برگ نقشه و یا یک برگ نقشه جنرالیزه دارای چهار مایل رنگ قهوه ای، آبی، مشکی سبز و یک فایل بر در و یک فایل لژاندهتیم عوارض و نوع جنرالیزه به اختصار توضیح داده شده است
ترتیب تقدم و تاخر از لحاظ جابجائی و ثبات در مرحله جنرالیزاسیون
درجه ثبات عوارض در داخل هر فایل رنگی از بالا به پائین کاهش می یابد. به عبارت دیگر عوارض پائبن تر در هر فایل رنگی دارای تقدم جابجائی بیشتری می باشند.
فایل آبی:
فایل مشکی:
- عوارض خطی مانند رودخانه، کانال، قنات، نهر و جوی
- بلوک ساختمانی
- عوارض سطحی
- نقطه ارتقاعی
- آبریز
- حد
- نمادهای نقطه‌ای
- عوارض سطحی
- نمادهای نقطه‌ای
فایل قهوه‌ای
فایل سبز
- راه آهن
- عوارض سطحی
- آزادراه
- بزرگراه
- جاده آسفالته در جه یک
- جاده آسفالته درجه دو
- جاده آسفالته درجه سه
- عوارض سطحی
- جاده شوسه
- جاده مالرو
- تراشه
- منحنی میزان
- اسامی و اعداد ارتفاعی منحنی میزان
عملیات جنرالیزاسیون و ویرایش فایل قهوه ای
عوارض خطی
1-1- راهها
1-1-1- راه آهن
روی راه آهن پترن شده در مقیاس 1:50000 با آلمان Curve خط نرمی کشیده و در حین ترسیم این خط تضاریس اضافی گرفته می شوند. سپس بترن قبلی پاک شده و خط پایه جدید با توجه به مشخصات مندرج در لیست عوارض کارتوگرافی پترن می گردد.
در صورتی که بعد از پترن کردن راه آهن عارضه ای نقطه ای با آن تداخل نماید عارضه مربوطه را تا حد امکان جابجا می کنیم تا از حالت تداخل با راه آهن خارج شود.
امتداد راه آهن هایی که تا کادر نقشه ادامه دارند بایستی به کادر رسانده شوند.
در صورت تراکم خطوط راه آهن در منطقه با رعایت اصول و قواعد جنرالیزاسیون می توان تعدادی از آنها را حذف نمود.
2-1-1-جاده ها:
به جز جاده های مالرو بقیه جاده ها طبق لیست مشخصات عوارض به صورت المان چند خطه (Line-Multi) نمایش داده می شوند. یعنی جاده های فایل 1:50000 با توجه به نوع جاده با المان چند خطه (Line-Multi) ذخیره شده در فایل 100.stg جایگزین می گردند. در هنگام ترسیم المان چند خطه تضارین اضافه آن گرفته می شود (فاصله Vertex ها باید از سه میلیمتر در مقیاس 1:100000 بیشتر باشد).
روی جاده های مالرو 1:50000، خط ترمی با المان Line-Multi با توجه به مشخصات مندرج در لیست عوارض کارتوگرافی ترسیم می گردد.
جاده های جیپ رو در این مقیاس با جاده های شوسه ادغام می شود و هر د با Line-Multi مربوط به جاده شوسه ترسیم می گردند.
جاده ها مالرو در مقیاس 1:50000 با عموما حذف می شوند مگر در حالت های:
الف) جاده های مالرو در ادامه یک جاده شوسه که به عارضه ای ختم می گردد.
ب) به تنهایی به عراضه مهمی ختم شده باشد.
ج) جاده مالرو دارای طول زیادی در متن نقشه باشد.
نوشته «بطرف» جاده های شوسه در صورتی آورده می شوند که نقشه فاقد سایر راه ها (درجه یک، دو یا سه) باشد.
در مناطق شلوغ شهری جاده شوسه و مالرو حذف می شوند ولی در مناطق بیابانی کویری و جنگلی وجود جاده مالرو جهت شناسائی منطقه مهم می باشد لذا در این شرایط بای حفظ گردد.
جاده های مالرو که انتهای آنها به عارضه ای ختم نمی شود یا به صورت انشعاب فرعی در کنار مسیر اصلی قرار دارند حذف می گردند.
تقاطع جاده هایی که با المان چند خطه نمایش داده می شوند به کمک ابزار
Line-Multi Joints اصلاح می گردد.پس از جنرالیزه و ویرایش بلوک های ساختمانی خیابان های بین بلوک های ساختمانی باز می گردند.
جاده های مجاور عوارض آبی (کانال رودخانه و …) وقتی برای نمایش در مقیاس 1:100000 بزرگ می شوند (اغراق) برای ایجاد سازگاری منطقی می بایست جابجا گردند.
در صورتی که بعد از پترن کردن راه ها با ترسیم آنها توسط Line-Multi عارضه ای نقطه ای با آن تداخل نماید. عارضه مربوطه را تا حدی امکان جابجا کرده تا ا زحالت تداخل با راه خارج شود. امتداد راه های که تا کادر نقشه ادامه دارند بایستی با Snap به کادر رسانده شوند.
2-1- منحنی میزان ها
الف) منحنی میزان های شاخص
در نقشه های 1:100000 فاصله منحنی میزان های اصلی 40 متر انتخاب شده است. بنابراین شاخص با ضرایب صحیح 200 متر (0-200-400-600-800-….) با مشخصات مربوطه نمایش داده می شوند.
ب) منحنی میزان های اصلی
منحنی میزان های اصلی با ضرایب صحیح 40 متر (40-80-120-160-…) با مشخصات مربوطه نمایش داده می شوند.
د) منحنی های میزان های تقریبی
منحنی میزان های شاخص اصلی و تقریبی همان منحنی های موجود در فایل قهوه ای مقیاس 1:50000 می باشند که ویرایش هایی از قبیل بزرگ کردن شماره منحنی و … و روی آنها انجام می گردند.
منحنی میزانهای تقریبی موجود در فایل 1:50000 چنانچه در محدوده منحنی میزان های شاخص یا اصلی مربوط به مقیاس 1:10000 قرار گیرند، لازم است با توجه به لیست مشخصات عوارض کارتوگرافی تحت عنوان منحنی میزان تقریبی آورده شوند.
منحنی میزان های شاخص اصلی و تقریبی همان منحنی های موجود در فایل قهوه ای مقیاس 1:50000 می باشند که ویرایش هایی از قبیل بزرگ کردن شماره منحنی و … روی آنها انجام می گردند.
منحنی های میزان های تقریبی شاخص با ضخامت 2 آورده است.
تمام منحنی های میزان هایی که ارتفاع آنها در مجموعه ارتفاعات در نظر گرفته شده در تعاریف بالا نمی گنجند، حذف می شوند. منحنی های بسته ای که پس از پلات در مقیاس 1:100000 به اندازه یک نقطه نمایش داده می شوند نیز حذف می گردند در نتیجه نقطه قله مربوط در فایل مشکی هم حذف خواهد شد.
اگر فاصله منحنی میزان های دو یا چند قله کمتر از 1 میلیمتر در مقیاس 1:100000 باشد قله ها با هم ترکیب می شوند. در صورت بیشتر بودن فاصله از 1 میلی متر بلندترین قله را نگه داشته و قله های دیگر را در صورت تراکم زیاد حذف و در فایل مشکی نیز تنها بالاترین نقطه ارتفاعی را نگه می داریم.
در هر شبکه 1:100000 یک قله آورده می شود مگر در حالتی که عوارض شبکه به تعداد کافی نباشد که در این صورت دو قله آورده شود
قله های کوچکتر از نیم سانتی متر مربع در مقیاس نقشه حذف می شوند.
چنانچه فاصله بین دو منحنی میزان شاخص بالاتر از 5 میلی متر در مقیاس 1:100000 باشد تمام منحنی میزان های اصلی بین آنها باید به صورت پیوسته آورده شوند.
تضاریس منحنی میزان ها را با در نظر گرفتن شکل آنها در مقیاس 1:100000 کم کرده و منحن یمیزان ها نرمتر می شوند. اگر فاصله Vertex ها کمتر از یک میلی متر در مقیاس 1:100000 باشد یک در میان Vertex ها را حدف می کنیم. در هنگام حذف تضاریس باید دقت کرد تا ارتباط منطقی بین منحنی ها و عوارض آبی خطی (آبریزها و رودخانه ها) حفظ گردد.
اعداد ارتفاعی منحنی های میزان شاخص با توجه به لیست مشخصات عوارض کارتوگرافی با فواصل حدود 30 سانتی متر (در مقیاس 1:100000) یا 4 شبکه 1:100000 از یکدیگر در طول منحنی در جهت افزایش ارتفاع و در صورت امکان رو به شمال نوشته می شوند. منحنی های شاخص در محل قرارگیری اعداد ارتفاعی به فاصله 1 میلی متر از اعداد پاک می شوند.
در صورتی که منحنی شاخص در نقشه وجود نداشته باشد اعداد ارتفاعی با رعایت قواعد فوق بر روی منحنی های میزان اصلی نوشته می شوند.
منحنی میزان ها از عوارضی مانند ساختمان، خیابان، رودخانه، کانال، استخر، مانداب باتلاق ترانشه، چشمه و قنات عبور نمی کنند ولی از برخی عوارض مثل حد و خرابه عبور خوهند کرد.
نیازی به حذف بخشی از منحنی میزان به هنگام برخورد با جاده هایی که به صورت المان چند خطه ترسیم می شوند وجود ندارد چرا که این جاده ها دارای سطحی رنگ شده (Fill) بوده و روی منحنی میزان را خواهند پوشاند.
منحنی میزان ها در هیچ حالتی یکدیگر را قطع نمی کنند و یک منحنی نباید جوی یا آبریز را در بیش از یک نقطه قطع نماید.
