دانلود پایان نامه ارشد بررسی عوامل مؤثر در کسب مهارت های اجتماعی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه در شهر اصفهان
فهرست مطالب
عنوان........................................ صفحه
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 .طرح مسئله :
1-2 . اهمیت و ضرورت تحقیق :5
1-3.سئوالات تحقیق :5
.4-1 فرضیه های تحقیق :5
1-5. اهداف تحقیق :6
1-5-1 .اهداف کلی6
1-5-2.اهداف جزئی6
1-6. موانع و مشکلات تحقیق6
1-7. روش تحقیق:7
1-8.تعاریف مفاهیم و اصطلاحات:7
1-9.کاربرد تحقیق :8
فصل دوم :ادبیات تحقیق
گفتار اول
الف: مفاهیم تحقیق
2-1 -1.مفهوم رشد اجتماعی :10
2-1-2. اهمیت و ضرورت رشد اجتماعی11
2-1-3.ویژگی افرادی که از لحاظ اجتماعی رشد نیافته اند:11
2-1-4. تربیت اجتماعی12
2-1-5. اهداف تربیت اجتماعی در جامعه اسلامی13
2-1-6. رشد اجتماعی در دوره نوجوانی13
2-1-7. خصوصیات رشد اجتماعی در دوره نوجوانی14
2-1-8. نشانه های رشد اجتماعی در دوره نوجوانی14
الف) انس و الفت15
ب)نفرت:15
2-1-9. تغییر رفتار اجتماعی در دختران نو جوان16
2-1-10. نشانه های فرد رشد یافته اجتماعی16
2-1-11جامعه پذیری17
2-1-11-1. مفهوم جامعه پذیری17
2-1-11-2.هدف های جامعه پذیری18
2-1-11-3. عوامل مؤثر بر جامعه پذیری19
2-1-11-4.رابطه اجتماعی شدن و مهارت اجتماعی19
2-1-12. تعریف مهارت های اجتماعی20
2-1-13. مهارت های اجتماعی از نگاه صاحب نظران...........21
2-1-14. انواع مهارت های اجتماعی24
2-1-14-1. مهارت ارتباط25
2-1-14-2. مهارت ارتباط میان فردی25
2-1-14-3. مهارت ارتباط غیر کلامی26
2-1-14-4. مهارت تقویت وپاداش27
2-1-14-5. مهارت پرسش27
2-1-14-6. مهارت آماده سازی28
2-1-14-7- مهارت خاتمه دادن:28
2-1-14-8. مهارت توضیح دادن29
2-1-14-9. مهارت گوش دادن30
2-1-14-10.مهارت نفوذ31
2-1-14-11. مهارت ابراز وجود31
2-1-14-12 مهارت تعامل در گروه ها ورهبری:32
2-1-14-13. مهارت همکاری33
2-1-14-14. مهارت همدلی33
2-1-14-14-1. اثرات همدلی33
2-1-14-14-2. زمینه های بروز رفتار همدلانه34
2-1-14-15. مهارت تصمیم گیری 35
2-1-16. آموزش مهارت های اجتماعی 35
2-1-17. فواید وآثار آموزش مهارت های اجتماعی36
2-1-18. روش های آموزش مهارت های اجتماعی39
2-1-19. روش های ارزیابی مهارت های اجتماعی41
2-1-20. عوامل مؤثر بر آموزش مهارت های اجتماعی41
2-1-20-1. خانواده41
1- نوع رابطه41
2- اهمیّت سالهای اولیه زندگش42
3- تکوین شخصیت فرد42
4- نقش تربیتی والدین42
5- نقش پدر42
6- نقش مادر42
7- مادران شاغل42
8- فرزندان42
9- شکل و روش تربتی خانواده42
10- میزان تحصیلا والدین و اجتماعی بودن آن ها42
2-1-20-2. مدرسه43
2-1-20-3. هم سالان45
2-1-20-4. تلویزیون47
ب- پیشینه تحقیق
2-1-21- پژوهش های داخلی48
2-1-22. پژوهش های خارجی49
2-1-23. جمع بندی مطالعات پیشین51
گفتار دوم
مباحث نظری تحقیق
2-2-1 مقدمه 51
2-2-2. نظریه خود آئینه ای چارلز هورتن کولی51
2-2-3 نظریه دیگری تعمیم یافته مید52
2-2-4.نظریه نقش های اجتماعی جرج هربرت مید53
2-2-5. نظریه یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا54
1- فرایندهای توجّه55
2- فرایند به یادسپاری یا نگه داری55
3- فرایند باز تولید حرکتی56
4- فرایند انگیزشی و تقویتی56
2-2-6 نظریه تاریخی- فرهنگی ویگوتسکی56
2-2-7 رهیافت نظری تحقیق58
2-2-8 مدل تحلیلی تحقیق59
فصل سوم
روش شناسی
3-1. مقدمه61
3-2. روش تحقیق:61
3-3.گردآوری داده ها و ابزار اندازه گیری61
3-4. روایی و پایایی ابزارهای اندازه گیری62
3-5. روش نمونه گیری ، جامعه آماری62
3-6. روش تجزیه تحلیل اطلاعات:64
3-7.متغییرهای تحقیق :64
3-8. شاخص سازی:65
3-9 محاسبه نمرات متغیرهای مستقل و وابسته69
فصل چهارم
تجزیه وتحلیل اطلاعات
4-1مقدمه71
4-2 (توصیف ویژگی های پاسخگویان) 71
4-2-1 بررسی و توصیف ویژگی های دموگرافیک نمونه آماری 71
4-2-2.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ سن71
4-2-3 .بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ پایه تحصیلی72
4-2-4.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ رشته تحصیلی 72
4-2-5. بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ نوع آموزشگاه 73
4-2-6. بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ محل و موقعیّت آموزشگاه 74
4-2-7.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ ناحیه محل آموزشگاه 74
4-2-8.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ وضعیت فعالیّت و اشتغال پدر 75
4-2-9. بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ وضعیت تحصیلات پدر76
4-2-10.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ وضعیت فعلیّت و اشتغال مادر77
4-2-11.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ وضعیت تحصیلا مادر 78
4-2-12.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ محل زندگی 79
4-2-13.بررسی وضعیت پاسخگویان مورد مطالعه از لحاظ درآمد ماهیانه خانوار80
4-3- متغیرهای مستقل و وابسته ی اصلی تحقیق81
4-3-1. توصیف متغیرهای مستقل تحقیق81
4-3-1-1. توصیف متغیر مستقل خانواده81
4-3-1-2. توصیف متغیر مستقل گروه دوستان81
4-3-1-3. توصیف متغیر مستقل مدرسه82
4-3-2.توصیف متغیر وابسته تحقیق83
4-3-2-1. مؤلفه مهارت های ارتباطی83
4-3-2-2.مهارت های احترام به دیگران84
4-3-2-4. مهارت های همکاری84
4-3-2-5. مهارت های مسئولیت پذیری85
4-3-2-6. مهارت های قانونمندی86
4-3-2-7. مهارت های اجتماعی86
4-4. آزمون فرضیات پژوهش87
4-4-1.آزمون فرضیه اول پژوهش(به نظر می رسد خانواده بر کسب مهارت های اجتماعی دختران تاثیر دارد)87
4-4-2.آزمون فرضیه دوم پژوهش(به نظر می رسد ، مدرسه بر کسب مهارت های اجتماعی دختران تاثیر دارد)87
4-4-3.آزمون فرضیه سوم پژوهش(به نظر می رسد گروه دوستان بر کسب مهارت های اجتماعی دختران تاثیر دارد)88
4-4-4.آزمون فرضیه چهارم پژوهش(به نظر می رسد تلویزیون بر کسب مهارت های اجتماعی دختران تاثیر دارد)88
4-4-5.آزمون فرضیه پنجم پژوهش(به نظر می رسد، میزان تأثیر گذاری هر کدام از عوامل خانواده، مدرسه، گروه دوستان89 و تلویزیون در کسب مهارت های اجتماعی دختران متفاوت می باشد).............................................89
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1. مقدمه94
5-2. خلاصه بحث و نتیجه گیری .........................94
5-3. پیشنهادات96
5-3-1. پیشنهادات کلی96
5-3-2. پیشنهادات موردی حاصل از تحقیق97
5-3-3.پیشنهاد موضوع های پژوهشی97
منابع و مآخد98
ضمائم103
فهرست جداول
عنوان..................................................................................................................صفحه
جدول3-1.توزیع تعداد دانش آموزان و تعداد آموزشگاه های دخترانه سال تحصیلی90-1389 در شهر اصفهان63
جدول 3-2.توزیع تعداد دانش آموزان در نواحی و مناطق در سال تحصیلی 90-1389 در شهر اصفهان63
جدول3-3. تعداد نواحی، مدارس و تعداد پرسشنامه توزیع شده در هر ناحیه64
جدول3-4. شاخص سازی متغیر مستقل65
جدول3-5. شاخص سازی متغیر وابسته67
جدول3-6. محاسبه نمره دهی سئوالات طیف لیکرت69
جدول3-7. محاسبه نمره دهی سئوالاتطیف لیکرت69
جدول4 -1. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب سن آنها..............................................................................................72
جدول 4-2 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب پایه تحصیلی آنها72
جدول 4-3. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب رشته تحصیلی آنها73
جدول 4-4. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسبنوع آموزشگاه آنها73
جدول4-5 . توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب محل آموزشگاه آنها74
جدول4-6. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب ناحیه محل آموزشگاه آنها74
جدول4- 7. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت فعالیّت و اشتغال پدران آنها75
جدول4-8 . توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات پدران آنها76
جدول4-9. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت فعالیّت و اشتغال مادران آنها77
جدول4-10. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات مادران آنها78
جدول4-11. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب محل زندگی آنها79
جدول4-12. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب در آمد ماهیانه خانوار آنها80
جدول 4-13. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تأثیر پذیری آنها از خانواده81
جدول4-14. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تأثیر پذیری آنها از گروه دوستان82
جدول4-15. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تأثیر پذیری آنها از مدرسه82
جدول4-16. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تأثیر پذیری آن ها از تلویزیون83
جدول4-17. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های ارتباطی آنها83
جدول4-18. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های احترام به دیگران آنها84
جدول4-19. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های همدلی آنها84
جدول4-20. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های همکاری آنها85
جدول4-21. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های مسئولیت پذیری آنها85
جدول4-22. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های قانونمندی آنها86
جدول4-23. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مهارت های اجتماعی آنها86
جدول4-24. نتایج آزمون تحلیل واریانس متغیرهای خانواده و مهارت های اجتماعی87
جدول4-25. نتایج آزمون تحلیل واریانس متغیرهای مدرسه و مهارت های اجتماعی 88
جدول4-26. نتایج آزمون تحلیل واریانس متغیرهای گروه دوستان و مهارت های اجتماعی88
جدول4-27. نتایج آزمون تحلیل واریانس متغیرهای تماشای تلویزیون و مهارت های اجتماعی دختران89
جدول4-28. تحلیل واریانس رگرسیون چند متغیره مهارت های اجتماعی89
جدول4-29. نتایج آماره های تحلیل رگرسیون چند متغیره مهارت های اجتماعی90
جدول4-30. نتایج معنی داری رابطه ی همبستگی ضرایب متغیرهای(خانواده،گروه دوستان،مدرسه با مهارت اجتماعی91
فهرست نمودارها
عنوان......................................................................... صفحه
نمودار2-1 .اثر گذاری مهارت های اجتماعی و رابطه آن ها با مهارت های شناختی، عاطفی ، رفتاری38
نمودار 2-2. مدل تحلیلی تحقیق عوامل مؤثر بر کسب مهارت های اجتماعی دختران59
نمودار 4-1.مدل مسیر92
مقدمه:
اجتماعی کردن صحیح افراد و کسب مهارت های اجتماعی لازم ، برای زندگی همواره یکی از اهداف اساسی هرجامعه می باشد. چـرا که رشد اجتماعی درجریان اجتمــاعی شدن به وجود می آید، باعث سازگاری و برقــراری ارتباط صحیح افراد با دیگران می شود و آن ها را از این طریق قادر به شکوفایی استعدادهای بالقوه شان می سازد . جریان اجتماعی شدن که در آن مهارت ها، انگیزه ها ، ارزش ها ، هنجارها و رفتارهای فرد شکل می گیرد تا به شکل مطلوب در جامعه رفتار کند ؛ازکودکی آغاز و درطول عمر ادامه می یابد.
بروز برخی از مشکلات درجامعه ناشی از عدم رشد افراد در زمینه ی تربیت اجتماعی است. پرورش بعد اجتماعیِ افراد در توسعه و رشد سایر ابعاد زندگی فرد نیز مؤثر است. نوجوانان وجوانان جهت رسیدن به ارزش ها و به دنبال آن زندگی سالم و لذّت بخش ، سعی درکسب مهارت های اجتماعی دارند. برخی از افراد ، سازمان ها و نهادها در اجتماعی کردن افراد نقش اساسی دارند که خانواده ابتدا به شکل غیر رسمی به این امر می پردازد وسپس مدرسه، گروه دوستان و رسانه های جمعی می توانند در کسب مهارت های اجتماعی کودکان و نوجوانان نقش تعیین کننده ای داشته باشند.
بنابراین بدیهی است که هرگونه تلاشی در جهت پرورشمهارت های اجتماعی افراد بایستی ازخانواده شروع و سپس در برنامه رسمی و غیر رسمی مدارس بر اساس رشد دانش آموزان ادامه یافته و در ارتباط با گروه دوستان (به ویژه در دوره ی نوجوانی و جوانی که گرایش به مستقل شدن دارند) ، وسپس رسانه های جمعی زمینه ی کسب مهارت های اجتماعی به شکل مطلوب فراهم آید.
با توجــّه به مطالب فوق این پژوهش ، سعی برآن دارد تا تأثیری که خانواده ، مدرسه ،گروه دوستان و رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون درکسب مهارت های اجتماعی ایجاد می کنند را مورد بررسی قرار دهد.
فصل اول:
کلیات تحقیق
فصل اوّل
کلیـاتتحقیق
1-1- طرح مساله
رفتار اجتماعی بر تمامی جنبه های زندگی افراد سایه می افکند و بر سازگاری و شاد کامی بعدی آنها تاثیر می گذارد. توانایی فرد از نظر کنار آمدن با دیگران و انجام رفتارهای اجتماعی مطلوب، میزان محبوبیت اورا در میان والدین ، معلّمان ، همسالان و دیگر افراد جامعه مشخص می کند. اجتماعی شدن فراگردی است که به واسطه آن هر فرد، دانش و مهارت های اجتماعی لازم را برای مشارکت مؤثر و فعّال در زندگی گروهی و اجتماعی کسب می کند( بروم و سلینک ،1386 ). این فراگرد به افراد این امکان را می دهد تا شخصیّت ویژه ای را برای خود کسب کنند و وارد اجتماع شوند. کسب مهارت های اجتماعی یکی از عناصر اصلی اجتماعی شدن در کلیه فرهنگ هااستکه طی دوتا سه دهه اخیر مورد توجّه دانشمندان قرار گرفته است.شخصیکه دارای مهارت های اجتماعی استمی تواند به انتخاب و ارائه رفتارهای مناسب در زمان و موقعیّت معین دست بزند که جدا از فرهنگ و زمینه اجتماعی فرد نیست. مهارت های اجتماعی عبارتند از رفتارهای انطباقی فراگرفته شده که فرد را قادر می سازد با افراد دیگر روابط متقابل داشته باشد، واکنش های مثبت بروز دهد و از رفتارهایی که پیآمد منفی دارند اجتناب ورزد . مهارت های اجتماعی رفتارهایی نظیر همکاری، مسئولیت پذیری ، همدلی، خویشتن داری و خود اتکایی را شامل می شوند(کارتلج و میلبرن ،1372: 94).
اجتماعی شدن مهم ترین فرایند کسب مهارت های اجتماعی در کودکان است که متأثر از سطوح مختلف بوم شناختی شامل خانواده، مدرسه و جامعه می باشد .مهارت های اجتماعی افراد می تواند تأثیر شگرفی در کارکردهای انطباقی، تحصیلی، کیفیت زندگی ، ارتباطات با دوستان و توان بالقوه ی آن ها برای زندگی و آموزش در محیط با حداقل محدودیت داشته باشد. ماسن و دیگران چهار عامل اساسی در اجتماعی شدن و کسب مهارت های اجتماعی را خانواده، مدرسه ، هم سالان و تلویزیون می دانند (ماسن ،1370 :56).
لیبرمن و دیویس(1975) در پژوهش خود به این نتیجــه رسیـــدند که بــــرای درمان مراجعــــان خود باید تجربیات خوشایندی از طریق تقویت کننده های وابسته به رفتارهای اجتماعی مناسب فـراهم آورده و آمـــوزش مهـارت های اجتماعی را بیش از حد مورد توجّه قرار دهند.
بیکر و همکاران (1978) در پژوهش خود با نام مهارت های اجتماعی در کودکان سنین پیش دبستانی دارای تأخیر در رشد، نشان دادند که خانواده در کسب مهارت های اجتماعی مؤثر بوده است.
زاک و همکاران (1979) در پژوهش خود در یافتند که آموزش مهارت های اجتماعی و تحصیلی با یکدیگر مرتبط بوده، و وابستگی بالایی با هم دارند.همچنین مدرسه و خانواده به منزله ی یک موقعیّت مهم برای آموزش مهارت های اجتماعی قلمداد می شوند.
کارسورا (1985) نیز در یک مطالعه کاملاً وسیع با نمونه های قابل اطمینان عوامل مؤثر در مهارت های اجتماعی مانند خانواده، همسالان وهم بازی ها را مورد تائید قرار داده است.
فاتـحی زاده و فتـحی (1380) در پـژوهش خود با عنـوان بررسی عملکرد مدرسه در ایجاد و پرورش مهارت های اجتماعی دانش آموزان دختر دبیرستانی به این نتیجه رسیدند که مدرسه و برنامه درسی نقش مؤثری در ایجاد و پرورش مهارت های اجتماعی دارند.
یارعلی(1383 ) در پژوهش خود به نقش برنامه درسی و محتوای کتاب های درسی در کسب مهارت های ارتباطی و اجتماعی اشاره می کند.
1-2- اهمیت و ضـرورت تحقیق
رفتار اجتماعی بر تمامی جنبه های زندگی افراد به ویژه برسازگاری و شادکامی آنان تأثیرمی گذارد. نارسایی درمهارت های اجتماعی می تواند برسازگاری اجتماعی ، تعادل عاطفی ، پیشرفت تحصیلی و درآینده بر پیشرفت شغلی افراد تأثیر منفی به جای گذارد ( متسون، 1384: 10).
تربیت اجتماعی به مجموع واکنش ها و نگرش ها ومهارت هایی اطلاق می شود که فرد باید در مورد خـود ، خانواده ، همسالان ، گروه های اجتماعی ، دوستان ، همسایگان ، نهادها ، جامعه ملی و بالاخره ، جوامع انسانی و بشریّت کسب کند. هدف نهایی تربیت اجتماعی : جامعه پذیری ،کسب مهارت های اجتماعی ، پرورش افراد متفکر و نقاد و تربیت شهروند مطلوب است.
اهمیّت مهارت های اجتماعی به عنوان مهم ترین عامـل اجتماعی شدن و سـازگاری اجتماعی را هیچ گاه نمی توان از نظردور داشت و بی شک توجه به هوش اجتماعی ، رشد اجتماعی و تربیت اجتماعی درکنار دیگر ابعاد رشد و حیطه های تعلیم و تربیت ازجایگاه ویژه ای برخوردار است. تاجایی که "ثوراندایک" هوش را به سه دسته هوش اجتماعی، هوش عینی و هوش انتزاعی قسمت کرده است (متسون ،1384 : 9) .
لذا با در نظر گرفتن اهمیّت و نقش مهارت های اجتماعی درشکل گیری زندگی اجتماعی فرد، توجّه ویژه ای به این موضوع شده و این تحقیق دراین زمینه صورت می پذیرد . ضمناً بررسی میزان و نحوه ی کسب مهارت های اجتماعی و نقش آن در زندگی اجتماعی دختران توسط خانواده ، مدرسه و گروه دوستان برای آینده دختران ضروری به نظر می رسد.
1-3- سئوالات تحقیق :
- منظور از رشد اجتماعی، تربیت اجتماعی و جامعه پذیری چیست؟
- منظور از مهارت های اجتماعی چیست؟
- انواع مهارت های اجتماعی در دیدگاه های مختلف کدامند؟
- چه عواملی بر کسب مهارتهای اجتماعی دختران نقش دارد؟
1-4- فرضـیه های تحقیق :
1- خانواده بر کسب مهارت های اجتماعی دختران تأثیر دارد .
2- مدرسه بر کسب مهارتهای اجتماعی دختران تأثیر دارد .
3-گروه دوستان بر کسب مهارتهای اجتماعی دختران تأثیر دارد.
4- تلویزیون بر کسب مهارتهای اجتماعی دختران تأثیر دارد.
5- میزان تاثیر گذاری هر کدام از عوامل فوق در مقایسه با یکدیگر در کسب مهارتهای اجتماعی دختران متفاوت می باشد.
متغیر مستقل |
متغیر وابسته |
خانواده |
مهارتهای اجتماعی |
مدرسه |
مهارتهای اجتماعی |
گروه دوستان |
مهارتهای اجتماعی |
تلویزیون |
مهارتهای اجتماعی |
