دانلود پایان نامه ارشد حقوق بررسی خشونت علیه زنان از دیدگاه فقه اسلامی

دانلود پایان نامه ارشد حقوق بررسی خشونت علیه زنان از دیدگاه فقه اسلامی

 

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله............................................................................................. 1

1-2- هدف های تحقیق................................................................................... 6

1-3- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن......................................... 7

1-4- سوالات و فرضیه های تحقیق............................................................... 9

1-5- روش تحقیق.......................................................................................... 10

1-6- قلمرو تحقیق.......................................................................................... 10

1-7- محدودیت ها و مشکلات تحقیق............................................................. 11

1-8- تعاریف عملیاتی متغیر ها و واژه های کلیدی........................................ 12

1-8-1- تعریف خشونت (معنای لغوی)........................................................... 12

1-8-2- تعریف خشونت (معنای اصطلاحی).................................................... 14

1-8-3- خشونت ذاتی یا اکتسابی؟................................................................... 16

1-8-4- اقسام خشونت.................................................................................... 17

1-8-5- سطوح خشونت................................................................................... 19

1-8-6- تعریف واژه زن.................................................................................. 22

1-8-7- خشونت علیه زنان.............................................................................. 22

1-8-8- انواع خشونت علیه زنان و بهای آن................................................... 24

1-8-9- زن و خشونت خانگی......................................................................... 27

1-8-10- مصادیق خشونت در خانواده.......................................................... 29

1-8-11- مصادیق خشونت در جامعه............................................................. 29

1-8-12- مصادیق خشونت در دولت.............................................................. 29

1-8-13- فقه اسلامی (تعریف)......................................................................... 29

فصل دوم: مطالعات نظری

مقدمه................................................................................................................ 31

2-1- کاربرد خشونت ..................................................................................... 32

2-2- علل بروز خشونت................................................................................... 34

2-2-1- علل تغییر خشونت.............................................................................. 34

2-2-2- علل خانوادگی خشونت ...................................................................... 37

2-2-3- علل اجتماعی خشونت......................................................................... 39

2-3- ارزشیابی خشونت.................................................................................. 42

2-4- خشونت به طور عام (خشونت مجاز یا مشروع و خشونت غیر مجاز یا نا مشروع) 48

2-4-1- خشونت مجاز (مشروع)..................................................................... 48

2-4-2- خشونت غیر مجاز (نا مشروع)........................................................... 49

2-5- مبانی نظری خشونت گرایان................................................................... 51

2-6- در اسلام جواز خشونت و مرزهای آن چیست...................................... 54

2-7- آیا می توان از خشونت های مجاز اسلامی دفاع عقلانی کرد................. 56

2-7-1- عقل کل نگر چیست............................................................................. 56

2-7-2- عقل جز نگر چیست............................................................................ 57

2-7-3- فهم یا پسند عرفی چیست................................................................... 59

2-8- پیشینه تحقیق........................................................................................... 61

2-8-1- دوره اول............................................................................................ 61

2-8-2- دوره دوم........................................................................................... 61

2-8-3- نقص پژوهش های گذشته.................................................................. 62

فصل سوم: روش شناسایی تحقیق

مقدمه................................................................................................................ 64

3-1- زن در گذز تاریخ.................................................................................... 65

3-1-1- دیدگاه غیر مسلمین نسبت به جایگاه زن............................................ 65

3-1-2- دیدگاه مستشرقین.............................................................................. 68

3-1-3- دیدگاه مسلمین................................................................................... 68

3-1-3-1- دیدگاه شعرا................................................................................... 68

3-1-3-2- دیدگاه فقیهان................................................................................. 70

3-2- زن در نگاه حضرت محمد (ص)............................................................. 73

3-3- زن از چشم انداز فقهی شیعی و مکاتب اهل سنت.................................. 74

3-4- آیات قرآن درباره زن............................................................................. 76

3-5- نظر اسلام در خصوص زن.................................................................... 78

3-6- فقها و حقوق زن در خانواده.................................................................. 81

3-6-1- حقوق زن در نظام طبیعی................................................................... 81

3-6-2- حقوق زن در نظام تاریخی................................................................. 82

3-6-3- پیش فهم فقیهان مسلمان چیست........................................................ 83

3-7- فلسفه تفاوت ‌های حقوقی بین زن و مرد................................................ 87

3-7-1- زن و مالکیت....................................................................................... 88

3-7-2- الگو سازی در آیات و روایات............................................................ 90

3-8- بررسی نقصان عقل زن.......................................................................... 94

3-8-1- تأویلات مختلف در نقصان عقل زن................................................... 95

3-8-2- نقد نظریه نقصان عقل زن.................................................................. 96

3-9- آیا از دیدگاه اسلام عقل زن و مرد مساوی است؟................................. 102

3-9-1- دلایل این مدعا.................................................................................... 104

3-9-2- نقد و بررسی ایراد ها........................................................................ 107

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

مقدمه................................................................................................................ 110

4-1- زنان آسیب پذیر‌تر از مردان.................................................................. 112

4-2- ازدواج زود هنگام .................................................................................. 113

4-3- سیاست ورزی جنسی............................................................................. 115

4-4- هتک حرمت............................................................................................. 116

4-5- آزار جنسی............................................................................................. 117

4-6- ختنه دختران........................................................................................... 118

4-7- 6 فرضیه در مورد زن آزاری و بررسی آن.......................................... 120

4-8- تعالیم اسلام درباره‌ی خشونت............................................................... 122

4-8-1- اصل معروف چست؟.......................................................................... 125

4-8-2- فرازهایی از سخنان پیامبر (ص) که از زبان فرشته وحی بازگو شد129

4-9- زنان و حجاب......................................................................................... 131

4-10- شهادت زنان......................................................................................... 133

4-11- ممنوعیت قضاوت زنان......................................................................... 137

4-12- سرپرستی............................................................................................. 140

4-12-1- قرآن................................................................................................. 142

4-12-2- روایات.............................................................................................. 151

4-12-3- اجماع................................................................................................ 153

4-12-4- ارزیابی ادله...................................................................................... 154

4-13- چرا اسلام حق حضانت و نگهداری کودک را به طور یکسان برای مرد و رن قائل نیست؟159

4-14- تعدد زوجات......................................................................................... 164

4-15- تنبیه بدنی.............................................................................................. 169

4-15-1- تنبیه بدنی و دیدگاه عالمان............................................................... 172

4-15-2- تنبیه بدنی در روایات....................................................................... 174

4-15-3- حسن معاشرت................................................................................. 182

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه................................................................................................................ 188

5-1- کنترل خشونت علیه زنان در ایران نیازمند تحقیق و بررسی همه جانبه است189

5-2- راهکارهای عملی مبارزه با خشونت....................................................... 192

نتیجه‌گیری......................................................................................................... 194

پیشنهادات......................................................................................................... 198

منابع.................................................................................................................. 200

ضمائم............................................................................................................... 210

- فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسأله

با وجودی که زنان نیمی از جامعة انسانی را تشکیل می‌دهند، اما احجافها و تبعیض‌هایی که در طول تاریخ زندگی انسان بر زنان روا داشته شده است آنها را چونان «نیمة خاموش جهان» مطرح ساخته است. با اینکه فقط از اوایل قرن بیستم بود که مسألة حقوق مساوی زن و مرد توسط کشورهای غربی به رسمیت شناخته شد (مانند انگلستان، فرانسه و ایالات متحده آمریکا)، دین مبین اسلام چهارده قرن قبل از تساوی حقوق زن و مرد سخن به میان آورده و جنس و ماهیت آن دو را یکی دانسته است. آیینی که پیامبر بزرگ اسلام به ارمغان آورده است زن را نیز چون مرد شایستة آن دانست که مخاطب وحی‌ الهی باشد. در جامعه‌ای که زن بودن ننگ محسوب می‌شد و زنده به گور کردن دختران امری مقبول به شمار می‌رفت و عصبیت‌های جاعلی و فرهنگ مرد سالاری، حاکم بر آن جامعه بود و زن به عنوان موجودی مطرح بود که باید در خدمت مرد و جزء مایملک او باشد، سنت شکنی‌های انقلابی پیامبر اسلام که بر خلاف مناسبات اجتماعی و سیاسی حاکم بر جهان عصر بعثت بود، نقطه عطفی تاریخی بهشمار می‌رود. اگر در سنت و سیره‌ای که پیام آور وحی از خود به جا گذاشت، از زاویة یک اسلوب و شیوه تأمل کنیم و اگر شکل بندی‌های الزام آور (اجتماعی، تاریخی) که پیامبر (ص) در آن عمل می‌کرده ما را از درک راهبرد و مشی بلند ایشان باز ندارد در خواهیم یافت که نباید بسیاری از سنت‌ها و آداب و رسوم و فرهنگ واقعا موجود بشری و زمینی را در جوامع اسلامی با مکتب، ایدئولوژی و ماهیت و جوهره پیام آسمانی اشتباه گرفت و یکی دانست. (هفته نامه عصر ما، سال سومف شماره 55، صفحة 6)

امروزه موضوع تحول حقوق زن دستخوش برخی شعارها و جنجال‌های فریبنده و مجازی فرا گرفته است. وجود جنبش‌های زنان و نهضت‌های گوناگون فمنیستی[1] در غرب خود بهترین نشانه بر این امر است که هنوز در آنجا نیز میان ایده‌های برابری و واقعیت آن فاصلة بسیاری وجود دارد و بر این اندیشه که تساوی مرد و زن در غرب کنونی تحقق یافته است خط بطلان می‌کشد. زن غربی که هزاران سال به عنوان موجودی خبیث، جنس فقه انگیز و ضد مرد با پذیرش روح شیطان در خود، باعث هبوط انسان از بهشت و بعد از آن موجب فساد جوامع بشری بوده و همواره مورد تحقیر و توهین واقع شده است امروزه در کمال تعجب می‌بیند که در پرتو شعارهای جدید فمنیستی که مردان صاحب سرمایه و رسانه آنها را ترویج می‌کنند از یک سو عملا وسیلة انحطاط اخلاقی جوامع انسانی قرار گرفته و از سوی دیگر تنها سنگر مستحکم و همیشگی خود یعنی خانه و خانواده را هم از دست داده و در قبال آن هیچ چیزی به دست نیاورده جز آنکه در مواردی اندک توانسته به صورت یک مرد «درجه دوم» در جامعه ظاهر شود و برخی از هزاران موقعیت اقتصادی، اجتماعی،سیاسی، فرهنگی و علمی مردانه را کسب کند. (ماهنامه صبح نهاد خانواده آماج فتنه‌ها و کج فهمی‌ها شماره 65 صفحه 45)

در واقع بسیاری از این تبعیض‌ها و ستمها را باید نشأت گرفته از مناسبات ستم آلوده میان زن و مرد دانست بنابراین باید ضمن اینکه از طریق تثبیت چهار چوب‌های حقوقی اقدام می‌شود در کنار آن از طریق بالا بردن سطح آگاهیهای عمومی در جهت حصول وضعیت مطلوب و از طریق سنن و الگوهای رفتاری مناسب تبعیض و خشونت علیه زنان را از میان برد. امروزه خشونت، تجاوز، شکنجه، تحقیر، خشم، اضطراب برای زنان در تمام جهان عبارت آشنایی است و سکونت جامعة جهانی در مقابل نقض حقوق زنان بسیار ناگوار است.

مدیر اجرایی یونیسف کارول بلامی می‌گوید: شرایط این اعمال خشونتها به حدی است که آن را می‌توان فراگیر‌ترین موارد نقض حقوق بشر در جهان دانست در گزارش وی اعمال خشونت‌های تکان دهنده علیه زنان و سوء استفاده از آنها کاملا تشریح شده و می‌افزاید: اعمال خشونت نبت به زنان و دختران زندگی آنها را توأم با ناراحتی‌های فیزیکی، روانی، اجتماعی می‌کند. بدین ترتیب توسعة سالم اجتماعی،اقتصادی کلیة جوامع را تحت‌الشعاع قرار میدهد. کنفرانس تعیین دستور کار زنان در قرن آتی (مرکز اطلاعات سازمان ملل در تهران،‌مرداد 1374 ص 6) خشونت علیه زنان از موانع جدی برای دست یابی به اهداف برابری توسعه و صلح می‌باشد و برخورداری زنان را از حقوق بشر و آزادیهای بنیادین، نقض، تضییع و یا سلب می‌کنند. خشونت علیه زنان در اساس برخاسته از الگوهای فرهنگی است و از اثرات زیانبار پاره‌ای از رویه‌های سنتی یا عربی و پیشداوریهای نادرست و تعصبها و رسوم مبتنی بر اندیشة پست نگری نسبت به زنان نشأت می‌گیرد که در نهایت منجر به کسب منزلت فروتری نسبت به مردان در خانه، محل کار و اجتماع می‌شود. این خشونتها با فشارهای اجتماعی به ویژه شرم زنان از افشای اعمال خشونت آمیز، عدم دسترسی به اطلاعات و همین طور مساعی ناکافی مقامات عمومی در راستای ارتقای آگاهی عمومی از قوانین موجود و اعمال آنها، عدم دسترسی زنان به اطلاعات یاری یا حمایت قانونی، فقدان قوانین مناسب که خشونت علیه زنان را به صورتی موثر ممنوع سازد، عدم اصلاح قوانین موجود، فقدان وسایل آموزشی و یا وسایل دیگر جهت پرداختن به علل و پیامدهای خشونت و همین‌طور نقش رسانه‌ها در به تصویر کشیدن خشونت علیه زنان، به ویژه تصاویری که تجاوز به عنف یا بردگی جنسی و نیز کاربرد زنان و دختران بعنوان اشیای جنسی از جمله هرزه نگاری را نشان می‌دهند عواملی هستند که به رواج مستمر این گونه خشونتها یاری رسانیده و بر کل جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان که آینده سازان جامعة بشریت هستند، تأثیر منفی برجای می‌گذارد.

با توجه به مجموع مسائل مطروحه، بر آن شدیم تا به بررسی موضوع خشونت علیه زنان و دیدگاه اسلام در این رابطه و شناسایی و معرفی فعالیتها، اقدامات و برنامه‌های انجام شده توسط دین مبین اسلام در زمینة مورد بحث بپردازیم، تا بدین وسیله با ارائة راه‌کارهای توانمند اسلام در جهت رفع شبهات کوشیده و نظر واقعی اسلام را در مورد زن و خشونت علیه زنان بیابیم. این کار در واقع تحقیقی از نوع بنیادی و نظری و تا حدودی کاربردی است و از شیوه‌های توصیفی، ارزشیابی،‌تاریخی استفاده شده است.

1-2- هدفهای تحقیق

بی تردید یکی از مهمترین اقدامات، افزایش آگاهی از طریق آموزش وشناخت مبانی صحیح از طریق پژوهش، می‌تواند باشد. تا بادرک بهتر از شرایط خود و جامعة بین‌المللی حضوری فعال تر و نقش آفرین‌تر داشته و با استفاده از آموزه‌های ناب اسلامی و ارائة راه حل‌های منصفانه، به جامعه بین‌الملل، در جهت رفع کاستی‌ها و نواقص وارائه راه‌کارهای جدید برای رفع مشکلات موجود در برنامه‌ریزیها و سیاست گزاریهای آیندة جامعه اسلامیمان گامی برداشته باشیم.

این تحقیق بهمنظور انجام پژوهشی فقهیو برای شناخت ابعاد کمی و کیفی خشونت علیه زنان و همچنین تعیین مسائل مختلف مرتبط با این مسأله و نقد و بررسی آن و تبیین مبانی فقهی در جهت نفی خشونت علیه زنان و بررسی سوال‌ها و ابهام‌های موجود در این رابطه می‌باشد. تا در نتیجه بتوان تدابیر و راهکارهای پیشگیرانه، حمایتی مناسبی را به منظور مهار و کنترل این معضل اجتماعی ارائه داد.

در این تحقیق بر آمده‌ایم تا اهم دید گاههای قرآن و احادیث را در ارتباط با مسأله خشونت علیه زنان مورد ارزیابی قرار دهیم و تلاش در جهت دستیابی به الگوهای موثر و مستند به سیره پیشوایان دین را در راستای تعلیم و ترویج مفاهیم قرانی تجزیه و تحلیل کنیم.

1-3- اهمیت موضوع تحقیق – انگیزش انتخاب آن

مسأله زن به مثابه موجودی انسانی که همه خصوصیات انسان بوده در وجود او جمع است در طول تاریخ بشری همواره از جمله مهمترین مسائل بوده است. در بزرگداشت الهی از انسان، زن و مرد فرقی ندارند و جز درعرصة سپردن مسئولیت‌ها آنجا که ویژگی‌های ذاتی هر کدام، تفاوتی را در مواضع اقتضاء می‌کرده است، تفاوتی میان آن دو نبود. اندیشمندان و مبشران الهی بوده‌اند. چرا که توجه به شخصیت و منزلت زن اقتضاء دارد حقوق وی حفظ و بر وی اعطا گردد. عدالت نیز چنین اقتضا دارد. چرا که مبنای حقوق و قواعد حاکم بر احکام و مقررات اسلامی است.

قوانین شرعی که از طریق انبیاء توسط شارع مقدس به بشر ابلاغ می‌شود با قانون خلقت هماهنگی دارد. پس حقوقدانان در وضع و کشف قوانین سعی می‌کنند به مبانی محکمه اولیه یعنی قانون خلقت نزدیک شوند، که در غیر این صورت ثبات و خلل ناپذیری قوانین آنها بیشتر خواهد بود.

برای ترسیم حقوق زن بررسی دو عنصر محوری لازم است:

1)شناخت اصل انسانیت که حقیقت مشترک مرد و زن است.

2) هویت صنفی زن که واقعیت مختص به اوست و هیچ مبدئی برای تشخیص آن حقیقت مشترک و این هویت مختص، صالح تر از آفریدگار عالم و آدم نیست، خداوند نظر صائب و رأی ثاقب خیوش را در چهرة وحی آسمانی به خوبی روشن نموده است. شرح آن به عهده صدور مشروح اهل بیت عصمت و طهارت سپرده شده است.

بی‌گمان در فضایی که دفاع از انسانها کرامت و حقوق آنان امری ضروری است،باید به حقوق زنان در همه جا بهویژه در جوامع اسلامی، عنایت بیشتری نمود و دیدگاه دین را نسبت به آنان باز شناخت. چرا که طرح حقوق زنان در جوامع باعث رفع بسیاری از گرفتاریهای اجتماعی می‌شود. و انگیزه‌های متعددی را در افراد ایجاد می‌کند بخصوص اگر بهنگام استدلال دربارة این موضوع تفکری نظام گرا (سیستمی) داشته باشیم

1-4- سوالات و فرضیه‌های تحقیق

سوالات تحقیق

نگاه آیات و روایات به مسأله خشونت علیه زنان چگونه است؟

چه عواملی در پیدایش خشونت تأثیر گذارند.

مبنای نگرش اسلام به مسألة نفی خشونت علیه زنان چیست؟

دین اسلام با تمسک به چه اصولی توانسته است راه حل مناسبی جهت نفی خشونت علیه زنان بیابد؟ (اصول بدون دقت از معضل خشونت علیه زنان چیست؟)

فرضیه تحقیق

نفی خشونت به عنوان یک اصل اولیه بر کلیه ارکان قانون گذاری دین اسلام سایه افکنده که مصادیق آن در آیات و روایات کاملا مشهود است. به علاوه با توجه به اینکه مبنای نگرش اسلام به نفی خشونت براساس (خدا محوری- کرامت باوری – حق مداری) است می‌توان گفت: تنها راه پیشگیری و مبارزه با خشونت علیه زنان تمسکبه دین مبین اسلام است نه تدوین قطعنامه‌ها و برقراری کنوانسیون‌های بین‌المللی

مبنای کار ما برای بررسی نفی خشونت در دین اسلام آیات و روایات و نگرش برخی اندیشمندان اسلامی قرار گرفت. باید اضافه کرد که در حوزة مسائل زنان با رویکرد بررسی خشونت و یا نفی خشونت کتاب جامع و کاملی وجود ندارد و بصورت پراکنده در کتب تفسیری پرداخته شده است. بنابراین ضرورت تحقیق و پرداختن با نگاهی جامع و سیستمی به این امر دو چندان میشود.

1-5- روش تحقیق

روش تحقیق در پژوهش حاضر بصورت روش کتابخانه‌ای و مبتنی بر استنباط، استنتاج و روش تحلیل محتوایی بوده و بصورت روش فیش برداری و بررسی آیات و روایات و با استفاده از تفاسیر و کتب روایی صورت گرفته است. همچنین مطالعة کتب، جزوات، پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری، مقالات و اخبار مندرج در نشریات، روزنامه‌ها، مجلات، ماهنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و... در شکل گیری فرآیند تحقیق موثر بوده است. بررسی اسناد و مدارک در مرکز اطلاعات سازمان ملل و سازمان زنان در تحقیق مد نظر بوده و همچنین دیدارهایی با مراجع نظام تقلید و اساتید حوزه و دانشگاه راهگشای موثری بوده است. جنبة نظری در تطبیقی بودن پژوهش نیز لحاظ گردیده است.

 

1-6- قلمرو تحقیق

استفاده کمابیش از کلیه منافع فقهی و حقوقی که مرتبط با مساله بوده و در بررسی آیات و روایات به ما کمک می‌کرده است. همچنین از منابع پژوهشی اجتماعی و اقتصادی نیز بهمراه پژوهشی روانشناسی بهره برده‌ایم.

1-7- محدویت‌ها و مشکلات تحقیق

از آنجایی که در کشور ما توجه به مسائل زنان به واسطة عدم انعکاس مسائل به دلایل شرایط خاص سیاسی و مذهبی جامعه و نیز مشارکت نه چندان قابل قبول زنان در تعیین سیاستهای کلان جامعه به صورت امری قاعده‌مند در نیامده است و آن مسائل در مجموع کمتر بروز عینی و خارجی پیدا می‌کند و در نتیجه کمتر حساسیت جامعه را بر می‌انگیزاند لذا فقدان مدارک و پژوهش کافی در خصوص خشونت علیه زنان چه در محیط خانوادگی و چه در جامعه و... و نبود داده‌ها و آمارهای کافی به دلیل عدم گزار آن روی هم رفته به عنوان موانعی فرا راه این تحقیق به حساب می‌آیند.

1-8- تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه‌های کلیدی

برخی از روشنفکر نماهای غرب زده با مشاهدة بخشی از احکام جزایی و قوانین کیفری اسلام، از آنجا که به فلسفه حکمت آن پی نبرده‌اند، در صدد حمله به آنها و به استهذاء ومسخره کردناین احکام بر آمده و معتقدند که اینگونه احکام دارای خشونت بوده و با حقوق مسلم بشر سازگاری ندارد. اینک جا دارد مفهوم خشونت را بررسی کرده و مورد بحث قرار دهیم.

 

تعریف خشونت

1-8-1- معنای لغوی

در معنای لغوی خشونت و تعریف آن بین صاحب‌نظران توافقی وجود ندارد لذا در ارائة تعریفی از این مقوله مشکل اساسی وجود دارد. واژة خشونت کاربردهای لغوی، ادبی، فلسفی، اجتماعی، سیاسی، حقوقی گوناگونی دارد. واژه خشونت از ماده خشن الشیء، یخشن، خشونه (کتاب العین خلیل بن احمد الفراهیدی، ج 4، ص 170) گرفته شده و در عربی واژة خشونت به معنای زبری در برابر صافی و همواری، (الطریحی، مجمع البحرین ج 6، ص 243)

و تندی در برابر زی (ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 140) آمده است.

در فارسی خشونت به معنی درشتی کردن، زبری و ناهموای، (عمید، حسن، فرهنگ فارسی، چاپ 4، سال 1378، ص 107)

و به معنی درشتی، تنید کردن، ضد لنیت و قرمی (لغت نامه دهخدا،ص 593 حرف خ) و همچنین درشتی و زبری، ضد لنیت و نرمی (دایره المعارف جامع اسلامی، سید مصطفی حسینی دشتی، جلد 3،‌ص 97) آمده، افزون بر مبنای لغوی روانشناسان اجتماعی[2] و پژوهشگران مسائل سیاسی و اجتماعی تعاریف دیگری از واژة خشونت دارند که عبارتند از: پرخاشگری[3]، تحمیل ارادة خود بهدیگران(محمد سعید حنایی کاشانی، پرسش از تکنولوژی و خشونت، کیان، بهمن، اسفند 1378، ص 23) خلاف نرم[4] و طبع، (عبدالکریم سروش، دیانت و مدارا و مدنیت، کیان، ش 45 بهمن و اسفند 1377 ص 20)

پیشبرد هدف و قصد با توسل به زور، (حسن یوسفی اشکوری، تفکر دین و خشونت، کیان، ش 45 بهمند و اسفند 1377 ص 158)

گفتار و رفتار آزار دهنده، (مناظره تلویزیونی آیت یزدی و حجت‌الاسلام محمد جواد حجتی کرمانی: هفته‌نامة پرتو سخن، چهارشنبه 14 اردیبهشت 1379 ص 5)

و در فلسفه واژه خشونت[5] از لحاظ فلسفی به معنای قسر است یعنی آنچه که ضد مجرا و مسیر طبیعی باشد حرکت قهر آمیز ناشی از ارائه خاص (خارج از محدوده قواعد و قوانین) (موسی غنی‌نژاد: قانون به مثاله هدف،کیان ش 45 بهمن و اسفند 1377، ص 136)

و در اصطلاح سیاسی کاربرد نیرو در غیر جای خود و یا بر خلاف قانون است. (فرهنگ علوم سیاسی، آقا بخشی، ص 453) و نیز اعمال نیروی جسمانی یا بدنی برای اینکه به شخص دیگری آزار و آسیب برسانیم، مجروحش کنیم و یا او را بکشیم و یا در جهت هدفیکه می‌خواهیم به کار ببریم (ملکیان، مصطفی، روزنامه خرداد ش 230 شنبه 3 مهر 1378 به نقل از محمد علی زکریایی گفتمان تئوریز کرده خشونت ص 330)

1-8-2- معنای اصطلاحی

معمولا خشونت با مفهوم پرخاشگری به کار برده می‌شود و پرخاشگری اعمال خصمانه‌ای است که از روی عمد صورت می‌گیرد و به افراد و اشیاء آسیب می‌رساند. آسیب زدن به دیگران روشهای مختلفی دارد:

می‌توان کسی را تحقیر کرد، به او اهانت نمود و یا دشنامش داد. (آسیب روانی) می‌توان برای نابودی او تلاش کرد. (آسیب بدنی)

در هر دو مورد هدف آسیب رساندن یعنی تحمیل نوعی درد و رنج است که معمولا وجه تمایز خشونت با دیگر انواع پرخاشگری در شدت این آسیب نهفته است. (مهر آرا، علی اکبر، زمینه روان شناسی اجتماعی، انتشارات مهرداد، سال 1373 صص 160 و 161)

می‌توان خشونت را اقدام عمدی و آگاهانه‌ای دانست که با امیال، علایق، باورها، اعتبار وحیثیت فرد یا گروهی مغایر باشد و سبب ترس یا رنج یا اضطراب گردد. بنابراین اولا اقدامات غیر عمدی را نمی‌توان اعمال خشونت آمیز دانست هر چند سبب خسارت و زیان برای طرف مقابل گردد. ثانیا، باید توجه داشت که تنها افراد مورد خشونت قرار نمی‌گیرند بلکه جامعه نیز می‌تواند مورد خشونت واقع شود. هر چند بطور مستقیم نباشد مانند تحمیل جنگ که موجب می‌گردد اعضاء جامعه عرصه را خشونت بار تلقی کنند و ثالثا، با توجه به شمول تعریف نباید به طور مطلق آن را مقوله‌ای ضد ارزشی همچون ستمگری دانست چه بسا خشونت‌هایی که برای اصلاح فرد یا جامعه ضرورت داشته باشد و انصراف از آنها جامعه را دچار مشکل سازد و یا فاجعه به بار آورد. (بهداشت خانواده، ش 19، ص 2)

با توجه به اینکه اشکال مختلفی که جرایم خشونت آمیز ممکن است داشته باشند، بر حسب پیشرفت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و... از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و یا حتی در یک منطقه از یک کشور نسبت به سایر مناطق تغییر پیدا می‌کند. بنابراین شایسته است تعریف دقیقی که در خصوص همة وضعیت‌ها مقبول و مناسب باشد جستجو شود. در بند 73 راهنمای مباحثات که به منظور کمک به آماده سازی کارگاهها برای نهمین کنگرة «پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» قاهره 29 آوریل 1995 تنظیم گردیده است جرائم خشونت آمیز به شرح ذیل تعریف شده‌اند.

«هر عملی که منجر به صدمه و زیان جسمی یا روانی گردد، جرم خشونت آمیز تلقی می‌شود. تعریف رفتار خشونت آمیز منوط به موازین و رویه‌های قانونی وهمچنین رویه‌ها و موازین مختلف اجتماعی،‌ فرهنگی است» [(ترجمه سندن 11/169 A/conf) دفتر مطالعات و پیشگیری از وقوع جرائم خشونت آمیز، مترجم حجت الله بشارت فروردین ، 75، ص 6]

بنابراین سوء استفاده‌های جنسی، ضرب و شتم، تجاوز به عنف، آدم کشی، کودک کشی، خرید و فروش زنان و کودکان، موارد ترک و اهمال در نگهداری کودکان رانندگی خطرناک و مجرمانه، سرقت مسلحانه،‌ خشونت از طریق ایجاد رعب و وحشت و... .

می‌تواند اشکالی از خشونت تلقی می‌شوند که در داخل این تعریف جای می‌گیرند.

ازدیدگاه سازمان جهانی بهداشت (WHO)[6]:

«خشونت، استفاده و بکارگیری قدرت و نیروی جسمی، بصورت عملی یا تهدید آمیز علیه خود یا فردی دیگر یا علیه گروهی از مردم است که احتمال بسیار زیادی برای اسیب‌های روانی، جراحت، مرگ یا محرومیت و رشد غیر طبیعی بر آن متصور است و یا عملا به آنها منجر می‌شود»

1-8-3- خشونت ذایی یا اکتسابی؟

در جایگاه نظری، عده‌ای مبادرت به خشونت را امری ذاتی می‌پندارند و عده‌ایدیگر در مقابل، نظر به غیر ذاتی بودن و به عبارتی اجتماعی بودن آن دارند که تحت شرایط اجتماعی، هنجارهای فرهنگی و واکنش در مقابل کنش دیگران و یا یادگیری اجتماعی بروز پیدا می‌کند برخی از اعمال خشونت آمیز بصورت آگاهانه و عمدی صورت می‌گیرد و بعضی براساس تحریک غیر ارادی و لذا نمی‌توانبین ارادی بودن وغیر ارادی بودن افعال خشونت آمیز قایل به تفکیک شد. تعدادی از پژوهشها نشان داده‌هاند که اعمال و رفتار خشونت آمیز واقعا یک رفتار اکتسابی است. شوهران خشن امروزی، کودکان والدین خشن دیروزی هستند و رفتاروالدین در آنها بی تأثیرنبوده است. عواملی چون شرایط اقتصادی و مشکلات اجتماعی، تکرار خشونت، حساسیت افراد و وسایل ارتباط جمعی نقش مهمی در بروز خشونت دارند و نمی‌توان شرایط و نقش الگوهای اجتماعی، فرهنگی را در این زمینه انکار کرد. هر جامعه‌ای در گوشه و کنار زوایای خود می‌تواند در بردارندة عوامل ارتکاب این نوع جرائم باشد. البته برخی از عوامل وابسته و تشدید کننده هم وجود دارند که مستقیما به نظام ارزشهای اجتماعی و یا ساز و کارهای تقسیم ثروت مربوط نمی‌شوند که می‌توان به دسترسی به اسلحة گرم، طراحی شهری، استفاده از الکل، داروهای غیر قانونی، و بالاخره خصوصیات فردی اشاره کرد که ارتباط زیادی با گسترش رفتار خشونت آمیز در جامعه دارند.

1-8-4- اقسام خشونت

خشونت اقسام گوناگونی دارد که بدلیل نسبی بودن آن متناسب با زمان و مکان تغییر ماهیت و معنی می‌دهد که به آن بطور خلاصه می پردازیم.

1)خشونت انفرادی:

عمل فرد معینی است که به جانیا مال یا شرف دیگران تعرض و حمله می‌نماید.

2- خشونت دسته جمعی و گروهی:

عمل عده‌ای معین یا گروه خاصی است که به جان یا مال یا شرف دیگران تعرض و حمله می‌نمایند. (محسنی، مرتضی، پاسخ‌هایی به خشونت، کتابخانه گنج دانش، چاپ اولف 1378، ص 28)

3) خشونت جسمی[7]:

هرگونه رفتار غیر اجتماعی و هر عملی شامل ایراد صدمات عمدی به بدن یا مسموم ساختن می‌شود و توأم با همان کاری است و با شیوه‌های گوناگون همچون کتک زدن، شکنجه و یا قتل همراه است.

4) خشونت جنسی[8]:

هر گونه رفتار و عملی که توسط فرد دیگر جهت حظ و لذت جنسی باشد را شامل می‌گردد.

خشونت‌های جنی شامل تماس‌های دهانی آلتی، آلت به آلت، آلت مقعدی، دستی آلتی، در معرض آناتومی جنسی قرار دادن یا وادار به دیدن آناتومی جنسی کردن است. در تعریف دیگری خشونت جنسی عبارت است از درگیر ساختن فردی در فعالیتهای جنسی بدون رضایت دادن و یا شامل اعمالی می‌گردد که با اقدام به آن قوانین و محرمات جامعه زیر پا گذاشته می‌شود. همچون زنای با محارم، هتک و تجاوز به عنف، بچه بازی، عورت نمایی، نظر بازی جنسی، استفاده از فیلم‌های جنسی و تولید آن.

5) خشونت عاطفی[9]:

معمول‌ترین و شایع‌ترین خشونتی است که وجود دارد. خشونت‌های کلامی یا زبانی خشونت‌های اجتماع، مورد غفلت قرار گرفتن جزو این دسته از خشونت‌ها قرار می‌گیرد. این نوع خشونت شایع‌ترین نوعی است که زنان از آن رنج می‌برند.

6) خشونت روحی، روانی، مذهبی[10]:

خشونت‌های روحی روانی شامل تجاربی است که رشد روحی و روانی فرد را مختلف می‌سازد و یا به تأخیر می‌اندازد.

7) خشونت فکری[11]:

این خشونت زمانی رخ می‌دهد که فرد فکر می‌کند مورد حمله یا تمسخر واقع شده و یا فردی را تحت کنترل کامل خودشان در می‌آورند و یا عقاید خود را به فرد تحمیل می‌کنند. شکل دیگری از این خشونت شامل طرد کردن، بی اعتنایی کردن، انتقاد کردن، منزوی ساختن و ایجاد وحشت در فرد می‌باشد.

1-8-5- سطوح خشونت

برای ورود به تعاریف عملی یادآوری یک نکته ضروری است و آن اینکه تصور یکدستی، یگانگی و محدودیت مفهوم خشونت اشتباه است. خشونت نه تنها مفهومی گسترده، بلکه دارای ابعاد متفاوتی است و در سطوح مختلف می‌توان از آن بحث کرد. سطوح جامعه شناختی، روان شناختی و... .

منابع
فهرست منابع (قسمت اول)

الف) کتب فارسی

1- اعزازی- شهلا- خشونت خانگی

2- انجمن تنظیم خانواده- خشونت علیه زنان

3- آسیموف- آیزاک اسرار مغز آدمی

4- اداره کل روابط فرهنگی سیمای زن در کلام امام خمینی 1369 وزارت ارشاد

5- اتحادیه، منصوره- زن در جامعه قاجار

6- امامی، سید حسن، ادله اثبات دعوا، ج 5، نشر دادگستری

7- آرتیدار، طیبه،‌ قوانین و مقررات زنان و خانواده، 1386، سوره مهر

8- براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران

9- بجنوردی، سید محمد، قواعد الفقهیه، انتشارات مجد، چ 1، ج 2

10- بجنوردی، سید محمد، مجموعه مقالات فقهی، حقوقی و اجتماعی، 1382، چ 2، ج 3، پژوهشکده امام خمینی

11- پیشوایی، مهدی، زندگانی حضرت زهرا (س) ج 7

12- تهرانی، محمد حسین، رساله بدیعه منشورات الحکمه، تهران، نشر مجد

13- جواد آملی، عبدالله، زن در آیینه جمال و جمال، 1369 تهران، نشر مجد

14- جعفری، محمد تقی،شرح نهج البلاغه، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، 1368، ج 1، تهران

15- حکیمی- محمد حسین- دفاع از حقوق زن چ 4، 1386 تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی

16- حسینی- سید مصطفی- دایره المعارف جامع اسلامی

17- حسینی- محمد حسین- انوار الملکوت جلد المنتشارات علامه طباطبایی

18- خاتمی، احمد، فرهنگ نامه موضوعی قرآن کریم ج 2، نشر فرهنگ اسلامی، 1383

19- دهخدا، علی اکبر- لغت نامه، 1325، تهران، دانشگاه تهران، موسسه لغت‌نامه دهخدا ج 38 و 47

20- دوانی، علی، زن در قرآن، جامعه المدرسین

21- دورانت، ویل، تاریخ تمدن، 1378، ج 2، چ 6، تهران- انتشارات علمی فرهنگی

22- دورانت، ویل، لذات فلسفه، 1371، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی تهران ترجمه عباسی زریاب چاپ 7

23- رحیمی، عباسعلی، پیشگیری از وقوع جرایم خشونت آمیز، 1375

24- رفیعی، شهرام، امروز پرخاشگری فردا خشونت، 1377

25- رضوانی، علی اصغر، کتاب شناسی پاسخ به شبهات، 1385، قم، انتشارات جمکران

26- زکریایی، علی، گفتمان تئوریزه کردن خشونت

27- زین العابدین، علی، خشونت یک ضد ارزش به قدمت تاریخ

28- سبحانی، جعفر، پرسش و تناریخ 1369، چ اول، نشر بهار

29- سبحانی، جعفر، نظام اقتصاد و الشهاده، 1376، نشر موسسه امام صادق (ع)

30- سبحانی، محمد تقی، درآمدی بر نظام شخصیت زن، ج 1

31- سروش، عبدالکریم، دیانت و مدارا و مدرنیت

32- ستاری، جلال، سیمای زن در فرهنگ ایران، 1373، تهران نشر مرکز

33- شاکریان، حمیدرضا، خشونت 1383، چاپ اول، تهران، کانون اندیشه جوان

34- شفایی، حسین، زنان و مشارکت سیاسی، نشر عرش اندیشه

35- صفایی، سید حسن، حقوق خانواده، ج 1، 1370، دانشگاه تهران

36- طباطبایی، سید محمد حسین، آموزش دینی، 1356، نشر جهان آرا

37- عمید، حسین، فرهنگ عمید، 1377، انتشارات امیر کبیر

38- عمید حسین، فرهنگ فارسی، ج 2، چاپ دوم، 1365، انتشارات امیر کبیر

39- عمادزاده، حسین، زنان پیغمبر اسلام، تهران، نشر محمد

40- علایی، رحمانی، فاطمه، زن از دیدگاه نهج البلاغه، 1369، چاپ اول

41- صانعی، یوسف، فقه الثقلین فی شرح تحریر الوسیله، 1382، نشر مروج

42- صدر، حسن، حقوق زن در اسلام، چاپ 5، تهران، انتشارات جاویدان

43- عباسی، تیلا، زن در آینه تاریخ، 1370، تهران

44- غزالی، ابوحامد، نصیحه الملوک، 505 ق

45- عبد، محمد، تفسیر القرآن ج 4

46- کار، مهر انگیز، مقایسه کنوانسیون رفع تبعیض از زنان با قوانین داخلی ایران

47- کیا، خجسته، مهاتما گاندی جستجوی حقیقت، 1373، تهران، نشر مرکز

48- کریمی، حمید، حقوق زن، 1383

49- کار؛ مهر انگیز، پژوهشی درباره خشونت علیه زنان، 1378، چ 4، تهران، نشر روشنگران

50- لبون، گوستاو، تاریخ تمدن اسلامی و عرب، ترجمه سید هاشم حسینی، بنگاه مطبوعاتی علمی

51- معین، محمد، فرهنگ فارسی، 1357، جلد 3، انتشارات امیر کبیر

52- مرقی کاشانی، افضل الدین محمد (بابا افضل)- دیوان باباافضل

53- مولوی، محمد جلال الدین، فیه ما فیه

54- مرنیسی، فاطمه، زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش، ملیحه مغازه‌ای، 1380، نشر نی

55- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، 1353، جلد 17، تهران، دارالکتب الاسلامیه

56- معین، محمد، فرهنگ لغت، 1372، ج 3، چ دهم؛ کتابفروشی امیر کبیر

57- مجتهد شبستری، محمد، نقدی بر قرائت رسمی از دین، 1381، نوبت چاپ دوم، تهران- نشر طرح نو

58- مهریزی، محمد، شخصیت و حقوق زن در اسلام، 1382، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی

59- مطهری، مرتضی، عدل الهی، 1339، تهران انتشارات صدرا

60- مطهری، مرتضی، اخلاق جنسی 1378، تهران، انتشارات صدرا

61- مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، 1398 ق، تهران، انتشارات صدرا

62- مهرآرا- علی اکبر- زمینه روان شناسی اجتماعی

63- مصطفوی- فریده- زن از منظر اسلام، نشر بوستان کتاب

64- مصطفوی- حسن- زناشویی از نظر قرآن و حدیث معتبر- انتشارات گلی

65- مصباح یزدی، محمد تقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، سازمان تبلیغات اسلامی

66- میرخانی، عزت السادات رویکرد نوین در روابط خانوادگی

ج- مقالات و جزوات

67- مصفا- نسرین- معرفی و نقد کتاب تفسیرهای فمنیستی- سال نهم- ج 2- تابستان 1374

68- میر خلیلی، سید احمد، فصل نامه کتاب نقد (زن در خانواده)- ش 12

69- سعید زاده، محسن، مجله زنان جلد 18

70- هفته‌نامه عصر ما (جایگاه و نقش زنان) جلد 55، سال سوم

71- ماهنامه صبح (نهاد خانواده آماج فتنه‌ها و کج فهمی‌ها) جلد 55- سال سوم

72- مجله علم و جامعه (زن و انتخابات) ج 116- فروردین 1373

73- هفته‌نامه پرتو سخن 14 اردیبهشت 1377

74- پیام زن (زن و گواهی)

75- پگاه سوهان لاله شامبیاتی بهداشت خانواده، ش 19

76- مصطفی ملکیان، روزنامه خرداد ش 23 شنبه 3 مهر 1378

77- زن و سینما زمستان 1376 انتشارات روشنگران

78- منیر آمدی قدیمی (زنان آسیب‌پذیر از مردان) روزنامه همشهری

79- بنیاد نهج البلاغه فصل نامه نهج البلاغه ش 9 و 10 ، 1383، قم

80- شهیندخت مولاوردی مجله حقوق زنان (علل و ریشه‌های خشونت علیه زنان) تهران- تیر 1378، ش 10

81- ماراسوی رامیکاکو، فصلنامه فرزانه (حقوق بشر و خشونت علیه زنان)- تهران- زمستان 1375، ش 8

82- اسدی لیلا سادات (مهار خشونت‌های خانگی از قانون تا اخلاق) فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان- تهران 1383

83- یزدی- مصباح- (گفتگو)- یکشنبه شهریور 1378

84- کدیور- محسن- میزگرد روزنامه کیهان ش 450

85- شیرازی- مکارم- روزنامه رسالت ش 2954- 18 شهریور 1378

86- شیرازی- مکارم- مجله علم و جامعه شماره 116- فروردین 1373

87- شیرازی مکارم- مجله زنان (گفتگو)- ش 75

88- اعزازی- شهلا- مجله کلک (زن در جامعه قاجار) ش 55

قسمت دوم منابع عربی

89- افغانی، سعید، الاسلام و المراه، 1389 ق، چ 3، بیروت، دارالفکر

90- آلوسی، روح المعانی، ج 5

91- ابن ادریس- محمد بن احمد- السرائر- 1411 ق- ج 2- قم- النشر الاسلامی

92- ابن سعد- محمد- الطبقات الکبری- 1415- ج 8- بیروت- موسسه ال البیت لاحیاء التراث

93- ابن بابویه- محمد بن علی- (شیخ صدوق)- من لایحضره الفقیه- 1413 ق- چاپ دوم- قم- دفتر انتشارات اسلامی

94- ابن عاشور- التحزیر و التنویر- ج 24

95- ابن کثیر القرشی الدمشقی- اسماعیل- تفسیر القران العظیم- 1412- ج 2- بیروت- دارالمعروفه

96- ابن ماجه- محمد بن یزد قزوینی- سنن- محمد فواد عبدالباقی- ج 1- بیروت- دارالفکر

97- ابن منظور- علامه ابوالفضل- لسان العرب- 1389 ق- ج 3- بیروت- داراللسان العرب

98- البخاری الجعفی- عبدالله- 1401 ق- بیروت- داارالفکر

99- الترمذی- محمد بن عیسی- سنن الترمذی- 1403 ق- عبدالحرمان محمد عثمان- چاپ دوم بیروت دارالفکر

100- التمیمی العربی- نعمان بن محمد- دعائم الاسلام- 1383 ق- آصف بن علی اصغر فیض دارالمعارف

101- الدارمی- عبدالله بن بهرام- سنن دارمی- دمشق- چاپخانه اعتدال

102- الراغب اصفهانی- ابوالقاسم- المفردات فی غریب القران- 1404 – ج 1- تهران- دفتر نشر الکتاب

103- الزحیلی- وهبه- الفقه الاسلامی- 1409- ج 7- دمشق- دارالفکر

104- السحمرانی- اسعد- المراه فی التاریخ الشریعه- 1410 ق- بیروت- دار النفائس

105- الباجوری- جمال محمد، المراه فی الفکر الاسلامی، 1406، عراق، الامامه الثقافه و الشباب

106- السیوری- جمال الدین مقداد- کنز العرفان فی فقه القران، 1343 ق- ج 2- تهران- کتابخانه مرکزی

107- الطبری- ابوجعفر محمد بن جریر- جامع البیان عن تاویل آی القران- 1415- صدقی جمیل العظار بیروت دارالفکر

108- الطبرسی- ابوعلی المفضل بن حسن- تفسیر جوامع الجامع- 1418 ق- جلد 3- قم- موسسه نشر اسلامی

109- الطبرسی- ابوعلی المفضل بن حسن- مجمع البحرین فی تفسیر القران- 1365 ق- تهران- ناصر خسرو

110- الطبرسی- ابوعلی المفضل بن حسن، مکارم الاخلاق، ج 3، 1973 م- بیروت، موسسه الاعلمی

111- الفراهیدی- عبد الرحمن الخلیل بن احمد- کتاب العین- 1409 ق- دکتر مهدی مخزومی- چاپ دوم موسسه دارالحجره- انتشارات صدرا

112- الکلینی الرازی- یعقوب- الفروع من الکافی- 1367 ش- ج 3- تهران- دارالکتب الاسلامیه

113- الطریحی- فخرالدین- مجمع البحرین- 1368- السید احمد الحسین- ج 2- دفتر فرهنگ اسلامی

114- الغزالی- ابوحامد- احیا علوم الدین- 505 ق- چاپ 3- بیروت- دارالفکر

115- الهندی- علا الدین معروف به (البرهان فوری)- کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال- 1409ق- شیخ بکری- بیروت- موسسه الرساله

116- الکلینی الرازی- یعقوب- اصول کافی (کتاب العقل)- 1407- چاپ چهارم- دارالکتب الاسلامیه

117- العاملی- زین العابدین بن علی (شهید ثانی)- مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام- 1413 ق – ج 12- چ 1- قم- موسسه عارف اسلامی

118- المفید- محمد بن نعمان- المقنعه- 1410 ق- ج 2- قم- جامعه المدرسین

119- بحرانی- الشیخ یوسف- حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره- 1405- محمد تقی ایروانی- جلد 6 و 24 – چاپ اول- قم- موسسه نشر اسلامی

120- حکیم- سید محسن- مستمسک العروه الوثقی- 1404- قم- مکتبه السید المرعشی

121- حویزی- شیخ عبدالعلی- تفسیر نورالثقلین- 1410- هاشم رسولی محلاتی- ج 1- چاپ 4- قم- اسماعیلیان

122- حنبل- الامام احمد- مسند احمد- ج 4- بیروت- دار صادر

123- زمخشری- محمد بن عمر- ربیع الابرار- 1425 – جلد 4- قم- نشر بلاغه

124- طوسی- ابی جعفر محمد بن علی- المبسوط فی فقه الامامیه- 1387- جلد 4- چاپ سوم، تهران- المکتبه المرتضویه الجعفریه

125- طباطبایی- سید محمد حسین- المیزان فی تفسیر القران- بیروت- موسسه الاعلمی اسماعیلیان

126- ممدوح- محمود و سعید- رفع المنار- 1416- اردن- دارالامام النوی

127- صنعانی- ابی بکر- مصنف عبدالرزاق- حبیب الرحمن الاعظمی- بیروت- المجلس العلمی

128- مغنیه- محمد جواد- الکاشف- ج 2- چاپ نهم- قم- مکتبه الصادق

129- موسوی الخمینی-روح الله- تحریر الوسیله- ج 2- چاپ اول- قم- دارالعلم

130- مجلسی – محمد باقر- بحارالانوار- 1403 ق- ج 1- بیروت- نشر الوفا

132- محدث نوری- حاج میرزا حسن- مستدرک الوسایل- 1407 – ج 8- چاپ ششم- بیروت موسسه آل البیت

133- نجفی- محمد حسن- جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام- 1366 ق- ج 31- چاپ ششم تهران دارالکتب الاسلامی

134- رمضان بوطی- محمد سعید- زن در میان شفافیت شریعت اسلامی- کردستان

135- عاملی- محمد حسین- وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، 1382، ج 15

136- فاضل، مقداد، کنزالعرفان فی فقه القران، ج 2، 1404 ق، قم، انتشارات المکتبه المرعشی.

137- فضل الله، محمد حسین، من وحی القران، ج 3

138- مسلم، ابوالحسین، صحیح مسلم، 1404 ق- چ 2، بیروت، دار احیاء التراث العربی

پایان نامه

1- رضازاده، پریسا، بررسی زمینه‌های فرهنگی خشونت علیه زنان- استاد راهنما- دکتر ناهید مطیع- استاد مشاور: دکتر علی ملک پور

2- رعیت رکن آبادی زهرا یعقوبی مهری – نفی خشونت علیه زنان درگستره آیات و روایات استاد راهنما عزت السادات میرخانی

3- نوروز پور طاهره- بررسی خشونت علیه زنان از دیدگاه آیات و روایات راهنما دکتر احتشامی نیا مشاور دکتر همامی

4- موسوی صبریه سادات و شفیعی لیدا- علل زن آزادی و خشونت علیه زنان راهنما دکتر ابراهیمی

فهرست سایت‌ها

1-www.Ardebili.org

2- www-saanei.org

3- www.saafi.ir

4- www.Lankarani.org

5- www.sistani.org

6- www.velayat.ir

7- www.yaho.vikibedia.com

8- wwww.hozeh.com

 

 

تعداد صفحات:200

متن کامل را می توانید دانلود نمائید چون فقط تکه هایی از متن در این صفحه درج شده (به طور نمونه) و ممکن است به دلیل انتقال به صفحه وب بعضی کلمات و جداول و اشکال پراکنده شده یا در صفحه قرار نگرفته باشد که در فایل دانلودی متن کامل و بدون پراکندگی با فرمت وردwordکه قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است.